Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Wąbrzeźnie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 listopada 2018 roku

Sąd Rejonowy w Wąbrzeźnie – Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSR Ludmiła Dulka - Twarogowska

Protokolant: sekr. sąd. Jagoda Mazur

po rozpoznaniu w dniu 21 listopada 2018 roku na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki akcyjnej w B.

przeciwko Ł. P.

o zapłatę

na skutek zarzutów pozwanego od nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym

I.  uchyla w całości nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym wydany przez Sąd Rejonowy w Wąbrzeźnie w dniu 30 maja 2018 r. w sprawie o sygn. akt I Nc (...);

II.  umarza postępowanie co do kwoty 380,00 zł (trzystu osiemdziesiąt złotych zero groszy);

III.  oddala powództwo w pozostałym zakresie,

IV.  zasądza od powódki (...) Spółki akcyjnej w B. na rzecz pozwanego Ł. P. kwotę 987,00 zł (dziewięćset osiemdziesiąt siedem złotych zero groszy) tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Sędzia Sądu Rejonowego

L. T.

ZARZĄDZENIE

1.  (...) C;

2.  (...)

-(...),

- (...)

3. Akta przedłożyć z wpływem lub po uprawomocnieniu się wyroku akta odłożyć.

SSR Ludmiła Dulka - Twarogowska

W., dnia 21 listopada 2018 r.

Sygn. akt I C 545/18 upr

UZASADNIENIE

Powódka (...) S.A. z siedzibą w B., reprezentowana przez pełnomocnika w osobie radcy prawnego, w pozwie z dnia 11 maja 2018 r. (data nadania w placówce pocztowej) domagała się zasądzenia na swoją rzecz od Ł. P. kwoty 4.514,44 zł z odsetkami umownymi w wysokości dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 28 kwietnia 2018 roku do dnia zapłaty oraz kosztów procesu według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Jednocześnie wniosła o wydanie nakazu zapłaty z weksla w postępowaniu nakazowym.

W uzasadnieniu wskazała, że pozwany, poprzez podpisanie weksla w dniu 17 czerwca 2016 roku, zobowiązał się do zapłaty w dniu 27 kwietnia 2018 roku kwoty wskazanej w wekslu, tj. 4.514,44 zł. Powódka wezwała pozwanego do wykupu weksla w dniu 28 marca 2018 roku, jednak do dnia złożenia pozwu pozwany nie dokonał żadnej wpłaty (k.3-4v).

W dniu 30 maja 2018 roku Sąd Rejonowy w Wąbrzeźnie wydał nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym, w którym uwzględnił w całości roszczenie dochodzone pozwem (k.14).

W skutecznie wniesionych zarzutach od wskazanego orzeczenia Ł. P., działając przez pełnomocnika będącego adwokatem, wniósł o oddalenie powództwa w całości. Zanegował roszczenie zarówno co do zasady, jak i wysokości. Pozwany wniósł o przeniesienie sporu na płaszczyznę stosunku podstawowego. W uzasadnieniu wskazał, że tytułem pożyczki otrzymał od powódki kwotę 4.000 złotych, którą spłacał. Jednak postanowienie umowy w zakresie znacznie zawyżonej prowizji stanowi niedozwoloną klauzulę umowną. Nadto jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego - art. 5 kc i art. 58 § 2 kc (k.18-20).

W piśmie procesowym z dnia 13 września 2018 roku powódka cofnęła pozew ze zrzeczeniem się roszczenia, co do kwoty 380,00 zł wpłaconej przez pozwanego w toku sprawy, wnosząc o umorzenie postępowania w tym zakresie. Natomiast w pozostałej części podtrzymała powództwo.

W kolejnym piśmie z 20 września 2018 roku oraz na rozprawie w dniu 21 listopada 2018 roku pozwany podtrzymał swoje stanowisko, potwierdzając otrzymanie do własnej dyspozycji kwoty 4.250 zł. Jednocześnie wniósł o umorzenie postępowania co do kwoty 380 zł z uwagi na cofnięcie powództwa w tym zakresie ze zrzeczeniem się roszczenia. Ponadto zakwestionował postanowienia umowy pożyczki dotyczące kosztu usługi (...) oraz wygórowanych odsetek wskazując, iż stanowią one klauzule niedozwolone w rozumieniu art. 385 ¹ kc, a także są sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, ograniczając w tym zakresie zasadę swobody umów (art. 353 ¹ kc w zw. z art. 58 § 2 i 3 kc). Podniósł również zarzut nieudowodnienia zasadności roszczenia co do kosztów pozaodsetkowych pożyczki, tj. niewykazania czytelnie kryteriów, które legły u podstaw obliczenia opłaty, czy prowizji. Ponadto pozwany wskazał, że przedstawiciel strony powodowej podczas zawierania umowy pożyczki nie informował go o dodatkowej usłudze (...), jednocześnie uzależniał udzielenie pożyczki od konieczności podpisania wszystkich dokumentów, w tym wniosku o objęcie tymże pakietem (k.55-58,74).

W piśmie z dnia 26 października 2018 roku powódka wskazała, że pozwany dobrowolnie wybrał opcję (...) - gdyby nie podpisał w tym zakresie wniosku, wówczas opłata z tego tytułu nie byłaby pobierana. Ponadto nie było żadnej zależności pomiędzy udzieleniem pożyczki, a zawnioskowaniem przez pozwanego z korzystania z usługi (...). Podniosła także, iż przewidziane w umowie pożyczki koszty kredytu w postaci opłaty administracyjnej, wynagrodzenia prowizyjnego oraz wynagrodzenia z tytułu przyznania na wniosek pozwanego (...) mieściły się w ustawowym limicie pozaodsetkowych kosztów kredytu określonym przepisami ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (Dz. U. 2018, poz. 993 – art. 36a ust. 1) (k.70-71).

Sprawa niniejsza została rozpoznana w postępowaniu uproszczonym.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Ł. P. w dniu 17 czerwca 2016 roku zawarł z (...) S.A. w B. umowę pożyczki gotówkowej nr (...). Całkowita kwota pożyczki przekazana do dyspozycji pozwanego wyniosła 4.250 zł. Ł. P. zobowiązał się łącznie spłacić 9.180,00 zł w 36 miesięcznych ratach po 255 zł każda, płatnych do 28-go dnia każdego miesiąca, poczynając od lipca 2016 roku do czerwca 2019 roku, w tym: 129 zł opłaty przygotowawczej, 3.219,00 zł wynagrodzenia prowizyjnego oraz 900,00 zł wynagrodzenia z tytułu przyznania na wniosek pożyczkobiorcy (...), w ramach którego skrócono termin postawienia pożyczki do dyspozycji pozwanego z 14 do 10 dni roboczych, przyznano pakiet powiadomień klienta sms-ami o przelewie pożyczki, o terminach płatności raty na 5 dni przed terminem oraz zaksięgowaniu płatności raty na koncie pożyczkodawcy. Ponadto tenże pakiet przewidywał możliwość jednorazowego odroczenia płatności dwóch kolejnych rat lub obniżenia o 50 % maksymalnie czterech rat, bez konieczności płacenia odsetek w okresie odroczenia lub od obniżonych rat. Dodatkowo na całkowity koszt pożyczki wynoszący 4.930 zł składały się odsetki wynoszące 9,87 % w skali roku (682 zł). Strony umowy postanowiły, że w razie nieterminowej spłaty rat, powódka miała prawo naliczać odsetki umowne za każdy dzień zwłoki w wysokości rocznej stopy oprocentowania zadłużenia przeterminowanego równej stopie odsetek maksymalnych za opóźnienie, o których mowa w art. 481 § 2 ¹ kc (pkt 4.1 umowy).

Okoliczności bezsporne, ponadto dowód:

- umowa i harmonogram spłat (k. 32-37).

Zabezpieczeniem pożyczki był weksel własny in blanco „nie na zlecenie” wystawiony i podpisany przez pożyczkobiorcę.

W dniu 17 czerwca 2016 roku Ł. P. podpisał także deklarację wekslową wskazującą, że weksel in blanco jest zabezpieczeniem zwrotu pożyczki udzielonej mu przez (...) S.A. w B. . (...). Upoważnił w niej pożyczkodawcę do wypełnienia weksla in blanco na sumę odpowiadającą zadłużeniu z tytułu pożyczki, łącznie z faktycznie poniesionymi przez pożyczkodawcę kosztami postępowania sądowego i egzekucyjnego.

Zgodnie z pkt 8.1 lit. a) i 8.2 umowy pożyczki w przypadku, gdy opóźnienie w płatności kwoty równej jednej racie przekroczy 30 dni pożyczkodawca mógł wypowiedzieć umowę z zachowaniem 30-dniowego okresu wypowiedzenia i wypełnić weksel po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy do spłaty zaległości w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania.

Okoliczności bezsporne, ponadto dowody:

- umowa wraz z załącznikiem nr 1 (k. 32-37),

- deklaracja wekslowa (k. 38).

Ł. P. po zawarciu umowy i otrzymaniu od (...) S.A. w B. 4.250,00 zł na poczet pożyczki dokonywał nieregularnych wpłat. Od dnia zawarcia umowy do dnia wypełnienia weksla spłacił 4.705,00 zł.

Okoliczności bezsporne, ponadto dowód:

- karta klienta (k. 39-40).

Pismem z dnia 01 marca 2018 roku (...) S.A. w B. wezwała Ł. P. do zapłaty 395,00 zł tytułem zaległych dwóch rat pożyczki wymagalnych w dniach 28 stycznia i 28 lutego 2018 r. - w terminie 7 dni od daty otrzymania pisma, pod rygorem wypowiedzenia umowy.

Z kolei pismem z dnia 28 marca 2018 roku powódka wypowiedziała pozwanemu umowę pożyczki z zachowaniem 30-dniowego terminu wypowiedzenia i poinformowała, że wypełniła weksel in blanco, wzywając do jego wykupu.

Weksel został wypełniony na kwotę 4.514,44 zł, w tym 4.475,00 zł tytułem niespłaconej pożyczki i 39,44 zł umownych odsetek z tytułu braku spłaty rat w terminie za każdy dzień zwłoki, z terminem płatności oznaczonym na dzień 27 kwietnia 2018 roku.

Okoliczności bezsporne, ponadto dowody:

- wezwanie z dowodem nadania (k. 41-46),

- wypowiedzenie z dowodem nadania (k. 47-52),

- kopia weksla (k.5).

Ł. P. po złożeniu pozwu w niniejszej sprawie wpłacił (...) S.A. w B. na poczet dochodzonego roszczenia kwotę 380 zł.

Okoliczność bezsporna, ponadto dowód:

- karta klienta (k. 40).

Powyższy stan faktyczny pozostawał bezsporny między stronami. Ponadto Sąd go ustalił w oparciu o dokumenty przedłożone przez powódkę, które nie budziły wątpliwości co do ich autentyczności i nie były kwestionowane przez stronę przeciwną.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie w żadnej części, albowiem zobowiązanie pozwanego wygasło wskutek zapłaty.

Na wstępie, z racji tego, że powódka dochodziła roszczenia z weksla, wskazać należy, iż weksel własny jest papierem wartościowym sporządzonym w formie ściśle określonej przez ustawę z dnia 28 kwietnia 1936 roku Prawo wekslowe (tekst jednolity Dz. U. z 2016r., poz. 160). Zawiera bezwarunkowe przyrzeczenie wystawcy weksla do zapłacenia określonej sumy pieniężnej we wskazanym miejscu i czasie oraz stwarza bezwarunkową odpowiedzialność wystawcy weksla i innych osób na nim podpisanych. Ustawowe elementy weksla własnego określa art. 101 Prawa wekslowego.

Złożony przez powódkę weksel posiada wszystkie cechy, o których mowa we wskazanym przepisie, w związku z czym jest ważny i kreuje zobowiązanie wekslowe.

Co prawda zobowiązanie wystawcy weksla ma, co do zasady, charakter abstrakcyjny, jednak podniesienie w zarzutach od nakazu zapłaty przez pozwanego zarzutów dotyczących umowy pożyczki, dla zabezpieczenia wykonania której weksel został wystawiony, spowodowało, że sprawa z płaszczyzny stosunku prawa wekslowego przeniesiona została na ogólną płaszczyznę prawa cywilnego (por. uchw. SN z dnia 7 stycznia 1967 r., III CZP 19/66, OSNCP 1968, nr 5, poz. 79; uchw. SN z dnia 24 kwietnia 1972 r., III CZP 17/70, OSNCP 1973, nr 5, poz. 72; wyroki SN z dnia
14 marca 1997 r., I CKN 48/97, OSNC 1997, nr 9, poz. 124, i z dnia 24 października 2000 r., V CKN 136/00, OSNC 2001, nr 6, poz. 89, oraz post. SN z dnia
8 lipca 2005 r., II CK 759/04, Glosa 2006, nr 4, s. 25). Istnienie dochodzonej pozwem wierzytelności wekslowej zależne jest bowiem od istnienia wierzytelności ze stosunku podstawowego, którą weksel miał zabezpieczać.

W rozpoznawanej sprawie przesłanką powstania wierzytelności wekslowej była umowa pożyczki gotówkowej nr (...) z dnia 17 czerwca 2016 roku.

Podstawę prawną powyższego stosunku podstawowego stanowi art. 720 kc, zgodnie z którym przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Umowa pożyczki w świetle unormowań kodeksu cywilnego może mieć zarówno charakter odpłatny, jak i nieodpłatny, a do głównych świadczeń stron należy zaliczyć udostępnienie określonych środków finansowych do korzystania na określony czas (po stronie pożyczkodawcy) oraz zwrot tych środków (po stronie pożyczkobiorcy).

Ponadto zastosowanie znajdują przepisy obowiązującej w dniu zawarcia umowy ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (t.j. Dz.U.2018.993), w szczególności art. 3 ust. 1 i ust. 2 pkt 1, zgodnie z którymi przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255 550 złotych albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi, przy czym za umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności między innymi umowę pożyczki.

W niniejszej sprawie poza sporem był fakt zawarcia przez strony umowy pożyczki, jej wykonanie przez powódkę (pozwany potwierdził otrzymanie do własnej dyspozycji 4.250 zł) oraz uiszczenie przez Ł. P. kwoty 5.085 zł tytułem spłaty zobowiązania. Sporna natomiast była ocena prawna poszczególnych zapisów umowy dotyczących wysokości wynagrodzenia prowizyjnego (3.219 zł), kosztów usługi ”Twój Pakiet” (900 zł), wysokości opłaty przygotowawczej (129 zł) i odsetek umownych.

Dokonując analizy zebranego w sprawie materiału dowodowego Sąd doszedł do przekonania, iż umowa będąca podstawą wypełnienia weksla in blanco nie wiąże pozwanego w części, tj. co do postanowienia w zakresie wynagrodzenia z tytułu przyznania (...), albowiem postanowienie to stanowi klauzulę niedozwoloną oraz w zakresie wynagrodzenia prowizyjnego, z uwagi na to, że postanowienie to ma na celu obejście prawa, jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i jako takie jest nieważne.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do zagadnienia „Twojego pakietu” wskazać należy, iż zgodnie z art. 385 ¹ § 1 kc postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie (§ 2). Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przyjętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (§ 3). Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje (§ 4).

Jak słusznie zauważa się w orzecznictwie sądowym sprzeczne z dobrymi obyczajami są m.in. działania wykorzystujące np. niewiedzę, brak doświadczenia konsumenta, naruszenie równorzędności stron umowy, działania zmierzające do dezinformacji, wywołania błędnego przekonania konsumenta, wykorzystania z jego niewiedzy lub naiwności. Chodzi więc o działanie potocznie określane jako nieuczciwe, nierzetelne, odbiegające in minus od przyjętych standardów postępowania (vide m.in. wyrok SA w Warszawie z 27 stycznia 2011r. w sprawie VI ACa 771/10). Rażące naruszenie interesów konsumenta zachodzi natomiast w sytuacjach, w których w rażący sposób została naruszona równowaga interesów stron umowy przez to, że jedna z nich wykorzystała swoją przewagę, formułując konkretne postanowienie umowy. Określenie "rażąco" należy stosować do znacznego odchylenia przyjętego uregulowania od zasady uczciwego wyważenia praw i obowiązków (vide m.in. wyrok SA w Warszawie z 14 września 2011r. w sprawie VI ACa 291/11; wyrok SA w Warszawie z 14 grudnia 2010r. w sprawie VI ACa 487/10) .

Przenosząc powyższe unormowania na kanwę niniejszej sprawy stwierdzić należy, iż nie budzi wątpliwości, że (...) S.A. w B. jest przedsiębiorcą prowadzącym działalność gospodarczą w zakresie udzielania pożyczek gotówkowych. Pozwany natomiast jest konsumentem w rozumieniu ustawy, bowiem zgodnie z art. 22 § 1 kc jest osobą fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Z treści umowy pożyczki nie wynika, aby Ł. P. zawierał przedmiotową umowę w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Sąd nie ma także wątpliwości, że umowa stron została zawarta przy użyciu wzorca umowy (formularza), o czym świadczy z jednej strony masowość zawieranych umów przez powódkę oraz identyczność ich treści w stosunku do różnych klientów, który to fakt jest znany Sądowi z urzędu z racji innych prowadzonych spraw podobnego rodzaju. Pozwany nie miał zatem rzeczywistego wpływu na jej treść, poszczególne postanowienia umowy nie były z nim uzgadniane indywidualnie. Co więcej, jak wynika z twierdzeń Ł. P., gdyby nie zgodził się na proponowane we wzorcu umowy warunki – w tym na (...), pożyczka nie zostałaby mu udzielona. Ponadto powódka – pomimo brzmienia art. 385 ¹ § 4 kc - nie wykazała żadnym dowodem, że postanowienia umowy - w części dotyczącej wynagrodzenia za wspomniany pakiet, zostały uzgodnione indywidualnie (art. 6 kc i art. 232 kpc).

W tym miejscu ponownie należy przypomnieć, że umowa pożyczki została unormowana w kodeksie cywilnym w taki sposób, że co do zasady może być zarówno umową odpłatną, jak i nieodpłatną. W przypadku zawarcia przez strony odpłatnej umowy pożyczki, wynagrodzenie pożyczkodawcy winno być wyraźnie określone w umowie. Zwyczajowo formę zapłaty za korzystanie z cudzego kapitału stanowią odsetki, ewentualnie wynagrodzenie umowne. Trzeba też podkreślić, że umowa pożyczki, sformułowana zgodnie z zasadami uczciwego i rzetelnego obrotu na rynku kapitałowym, powinna jasno określać, które opłaty stanowią zysk pożyczkodawcy, a które są pobierane na pokrycie konkretnych kosztów ponoszonych przez niego w związku z zawartą umową i jej obsługą. Za niedozwolone klauzule umowne, w świetle art. 385 ¹ § 1 kc, należy więc uznać te postanowienia umowne, które pod postacią opłaty pobieranej formalnie na poczet pokrycia kosztów konkretnych czynności, w rzeczywistości stanowią dla pożyczkodawcy źródło dodatkowego zysku, ukryte przed konsumentem, zwłaszcza gdy przybierają postać opcjonalnych usług dodatkowych fakultatywnie związanych z zawarciem umowy pożyczki – jak w niniejszym przypadku wynagrodzenie za (...).

Powódka określiła wartość tej usługi na kwotę 900 zł, choć nie jest znana reguła, którą się kierowała dokonując akurat takiej wyceny. Warto przy tym podkreślić, iż wątpliwość Sądu wzbudza fakt, iż suma 900 zł ma się nijak do korzyści jakie konsument miałby odnieść w związku z przyspieszeniem wypłaty pożyczki o cztery dni, otrzymywaniem przypomnień o terminach płatności rat, czy też odroczeniem płatności dwóch rat bądź obniżeniem spłaty czterech rat o 50 % , przy konieczności spłaty brakującej różnicy w terminie późniejszym, względnie uszczerbku jaki miałaby ponieść powódka z tego tytułu. Opłata za pakiet wynosi ponad 21 % całkowitej kwoty pożyczki, podczas gdy powyższe usługi wiążą się z utratą znikomej korzyści. A zatem proporcje między korzyściami konsumenta w odroczeniu płatności dwóch rat (obniżenia czterech rat), otrzymywania przypomnień, możliwości przyspieszenia wypłaty o 4 dni, a kosztami z tego wynikającymi dla niego, są rażąco niewspółmierne i de facto przynoszą nieuzasadnione zyski wyłącznie dla strony powodowej. Bowiem w przypadku przedmiotowego „pakietu” pożyczkobiorca uiszcza z góry nieadekwatnie wysoką opłatę za przyszłe świadczenia, z których być może wcale nie skorzysta. Świadczy to o tym, że wbrew twierdzeniom powódki, opcja ta wcale nie była dobrowolna, ale uzależniono od niej zawarcie umowy, co jest częstą praktyką firm pożyczkowych. Inaczej zawarcie takiej umowy przez konsumenta byłoby nieracjonalne i ekonomicznie nieuzasadnione.

Z opisanych wyżej względów w ocenie Sądu postanowienia umowy dotyczące tegoż pakietu, jako nieuzgodnione indywidualnie z pozwanym, kształtujące jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy, stanowią niedozwoloną klauzulę umowną. Tym samym nie wiążą go.

Odnosząc się z kolei do wynagrodzenia prowizyjnego podnieść należy, iż ani ustawa o kredycie konsumenckim, ani ustawa prawo bankowe nie definiują pojęcia „prowizji”. Także w literaturze prawniczej nie ma zgodności co do treści tego zwrotu. Uważa się, że ma ona charakter wynagrodzenia za dokonanie konkretnej czynności, np. bankowej, jednakże nie w znaczeniu wynagrodzenia za oddanie kapitału do dyspozycji pożyczkodawcy (gdyż tę rolę spełniają odsetki kapitałowe, stąd potrzeba ograniczenia ich wysokości na stosunkowo niskim poziomie), ale wynagrodzenia za konkretną czynność, czyli zawarcie samej umowy.

Strona powodowa w piśmie z dnia 13 września 2018 roku co prawda określiła, że „prowizja stanowiła wynagrodzenie za fakt udzielenia pożyczki” (k.30). Jednak, ani w umowie, ani też w żadnym z pism złożonych w toku postępowania nie określiła według jakich kryteriów kwota ta została ustalona.

Stąd dokonując porównania wysokości wynagrodzenia prowizyjnego obciążającego pozwanego - 3.219 zł (przy wartości faktycznie uzyskanej pożyczki 4.250 zł) z wartością odsetek umownych będących wynagrodzeniem za korzystanie z kapitału - 682 zł, Sąd doszedł do przekonania, iż w istocie prowizja ta nie stanowiła wyłącznie ekwiwalentu za zawarcie/ obsługę pożyczki, ale stanowiła dla powoda dodatkowe wynagrodzenie za oddanie kapitału do dyspozycji pozwanego – do tego w wysokości rażąco wygórowanej. Trzeba mieć bowiem na względzie, że kwota ta nie miała żadnego uzasadnienia w rzeczywistej wysokości opłat ponoszonych przy zawieraniu tego rodzaju umów. Tym samym pełniła funkcję dodatkowych odsetek, stąd zastrzeżenie jej w umowie stanowiło naruszenie przepisów o odsetkach maksymalnych (art. 359 § 2 ¹ kc), a zatem jako mające na celu obejście ustawy – nieważne (art. 58 § 3 kc).

Zgodnie z przepisem art. 58 § 1 – 3 kc czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nieważna jest także czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana.

Wobec braku przepisu przewidującego inny skutek zastrzeżenia zawyżonej opłaty dodatkowej (prowizji) – postanowienie to jest nieważne, a zatem Sąd nie mógł uwzględnić żądania w tym zakresie. Pogląd o możliwości potraktowania prowizji jako sposobu obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych został zresztą wielokrotnie wyrażony w orzecznictwie. Sąd w niniejszym składzie w pełni podziela stanowisko, że postanowienia umowne, wprowadzające wygórowaną prowizję (ewentualnie inne dodatkowe opłaty), nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 25 lutego 2015 r., V ACa 622/14; wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z 2016-01-21, sygn. akt III Ca 1712/15).

Podkreślenia także wymaga, iż tak wygórowana prowizja (w stosunku do wysokości pożyczki i czasu na jaki została udzielona) pozostaje w sprzeczności z zasadą swobody umów, o której mowa w art. 353 ¹ kc. Zawiera w sobie bowiem nadmierny element obciążenia pożyczkobiorcy, prowadzący do zachwiania równowagi stron stosunku zobowiązaniowego, tym samym narusza zasady współżycia społecznego. Wobec tego, że zasady współżycia społecznego ograniczają zasadę swobody umów (art. 353 ¹ kc w zw. z art. 58 § 2 i 3 ) w/wymieniona umowa również z tego powodu była częściowo, bezwzględnie nieważna w omawianym zakresie na podstawie art. 58 § 2 kc w zw. art. 58 § 3 kc. Zarówno art. 353 ¹ kc, jak i art. 58 § 1 i 2 kc w sposób jednoznaczny zakreślają bowiem granicę, w jakich strony mogą dokonywać czynności prawnych. Prawo chroni uczciwość obrotu i zabrania rażącego naruszania reguł słuszności kontraktowej.

W tym miejscu zaznaczyć należy, iż nie sposób zgodzić się z argumentacją powódki, iż już samo nie przekroczenie w niniejszym przypadku limitu pozaodsetkowych kosztów pożyczki określonego przepisami ustawy o kredycie konsumenckim legalizuje tego rodzaju postanowienie umowne. Art. 36a ukk ustanawia bowiem jedynie górną granicę tych kosztów, powyżej której konsument nigdy nie będzie nimi obciążony (art. 36a ust. 3 ukk), stanowiące świadczenie nienależne. Sam fakt, iż naliczone przez powódkę dodatkowe opłaty i wynagrodzenia ich nie przekraczają, nie oznacza jednak, że w konkretnym wypadku nie mają one na celu obejścia prawa bądź nie mogą zostać uznane za naliczone na podstawie niedozwolonych klauzul umownych. Zatem sama wysokość tych kosztów (poniżej ustawowego limitu) musi być poddana ocenie czy to z punktu widzenia przepisów art. 58 § 1 i 2 kc lub przepisu art. 385 ¹ kc. Taka też jest utrwalająca się linia orzecznicza w sądach powszechnych.

Ustosunkowując się z kolei do zarzutu pozwanego odnośnie niezasadności żądania pozwu w zakresie opłaty przygotowawczej wskazać należy, iż Sąd nie stwierdził, aby umowa w tej części stanowiła klauzulę niedozwoloną, czy też była sprzeczna z zasadami współżycia społecznego lub zmierzała do obejścia ustawy.

Faktem jest, iż działające na rynku banki pobierają opłaty przygotowawcze w wysokości około 5% kwoty pożyczanego kapitału. Jednak faktem jest również, że instytucje kredytowe udzielające niewielkich kredytów na krótki okres czasu, opłaty te ustalają na znacznie wyższym poziomie. Nierzadko pozostające w obrocie umowy pożyczki skonstruowane są w taki sposób, że można byłoby je uznać za naruszające interesy konsumenta, głównie ze względu na rażąco wygórowaną opłatę przygotowawczą w stosunku do rzeczywiście pożyczonej kwoty pożyczki. W niniejszej sprawie wysokość ta wynosi niespełna 3,04% kapitału. Doświadczenie życiowe wskazuje, iż nie przekracza ona znacząco rzeczywiście poniesionych kosztów przygotowania umowy pożyczki – zważając także na konieczność poniesienia wydatków związanych z zatrudnieniem pracownika, wynajmu lokalu, weryfikacji zdolności pożyczkowej itp. Stąd Sąd uznał, iż wysokość tej opłaty nie jest wygórowana, tym samym nie narusza w sposób rażący interesów konsumenta, nie jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, ani też nie zmierza do obejścia ustawy.

Jako bezpodstawny i jednocześnie gołosłowny Sąd uznał także zarzut pozwanego odnośnie wysokości odsetek umownych. W umowie zastrzeżono bowiem odsetki 9,87 % w skali roku, zatem w wysokości nie przekraczającej maksymalnej wysokości odsetek „kapitałowych” określonych w art. 359 § 2 ¹ kc (10% w stosunku rocznym). Przy czym z obliczeń dokonanych przez Sąd wynika, iż zostały one naliczone od kwoty rzeczywiście przekazanej pozwanemu do dyspozycji.

Reasumując, pozwany jest zobowiązany wekslowo tylko w takich granicach,
w jakich istnieje wierzytelność ze stosunku podstawowego ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2001r., II CKN 25/00, OSNC 2001/7-8/117).

Biorąc zatem pod uwagę wiążące postanowienia umowy pożyczki łączącej strony, pozwany powinien zwrócić stronie powodowej: kwotę udzielonej pożyczki - 4.250,00 zł, opłatę przygotowawczą – 129,00 zł oraz odsetki umowne – 682,00 zł, co dało łącznie kwotę 5.061,00 zł.

Skoro Ł. P. uiścił 5.085,00 zł, to należało stwierdzić, że spełnił swoje świadczenie w całości. W konsekwencji nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym wydany przez Sąd Rejonowy w Wąbrzeźnie w dniu 30 maja 2018 roku podlegał uchyleniu w całości na podstawie art. 496 kpc, a powództwo oddaleniu – o czym orzeczono w pkt I i III sentencji wyroku.

W piśmie z dnia 13 września 2018 roku strona powodowa cofnęła pozew ze zrzeczeniem się roszczenia co do kwoty 380,00 zł, z uwagi na dokonanie spłaty przez pozwanego w toku sprawy. Oświadczenie to złożyła przed rozpoczęciem rozprawy.

Zgodnie z przepisem art. 203 § 1 kpc pozew może być cofnięty bez zezwolenia pozwanego aż do rozpoczęcia rozprawy, a jeżeli z cofnięciem połączone jest zrzeczenie się roszczenia – aż do wydania wyroku.

Sąd uznał cofnięcie pozwu w powyższym zakresie jako dopuszczalne. Nie stwierdzono bowiem, aby było sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego, albo zmierzało do obejścia prawa. Stąd, na podstawie art. 355 § 1 kpc, postępowanie w tej części należało umorzyć – o czym orzeczono w pkt II sentencji wyroku.

O kosztach procesu rozstrzygnięto w pkt IV wyroku na podstawie art. 98 kpc zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy. Na koszty te złożyła się: kwota 900 zł wynagrodzenia pełnomocnika pozwanego ustalona w oparciu o § 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokatów (Dz. U. z 2015r., poz. 1800 ze zm.), a także 17 zł opłaty skarbowej od pełnomocnictwa i 70 zł tytułem opłaty sądowej od zarzutów od nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym.

Sędzia Sądu Rejonowego

L. T.

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

-(...)

3.  (...).

W., dnia 31.12.2018r.

SSR Ludmiła Dulka-Twarogowska