Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Wąbrzeźnie

POSTANOWIENIE

Dnia 20 listopada 2018 r.

Sąd Rejonowy w Wąbrzeźnie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSR Hanna Woźniak
Protokolant	St. sekretarz sądowy Arleta Ratajczak

po rozpoznaniu w dniu 20 listopada 2018 r. w Wąbrzeźnie na rozprawie

sprawy z wniosku D. C.

z udziałem R. C.

o ustalenie sposobu korzystania z rzeczy wspólnej

postanawia:

1.  ustalić sposób korzystania z nieruchomości stanowiących współwłasność D. C. i R. C. składających się z:

a)  gospodarstwa rolnego w O. w tym z: nieruchomości o pow. (...) ha kw nr (...), nieruchomości o pow. (...) ha kw nr nr (...), nieruchomości o pow. (...) ha kw nr (...),

b)  gospodarstwa rolnego w Ł. i N. – nieruchomość o pow. (...) ha kw nr (...)

c)  prawo odrębnej własności lokalu mieszkalnego położonego w W. przy ul. (...) kw nr (...)

w ten sposób, że przyznaje D. C. prawo do wyłącznego korzystania z nieruchomości rolnych położonych w O. zapisanych w księgach wieczystych o numerach (...) o łącznej pow. (...) ha, natomiast wyłącznie korzystać będzie z pozostałych nieruchomości tj. z nieruchomości położonych w Ł. i N. kw nr (...) oraz z lokalu mieszkalnego położonego w W. przy ul. (...) kw nr (...) – R. C.,

2.  ustalić, że że koszty postępowania wnioskodawczyni i uczestnik ponoszą we własnym zakresie,

3.  ustalić, że strony winny wydać sobie nawzajem posiadanie wyżej opisanych nieruchomości w terminie 7 dni od uprawomocnienia się niniejszego postanowienia.

SSR Hanna Woźniak

ZARZĄDZENIE

1. (...),

2.(...)

Sędzia: H. W.

Sygn. akt I Ns 48/18

UZASADNIENIE

D. C. złożyła wniosek o ustalenie sposobu korzystania z nieruchomości rolnych o łącznej powierzchni (...) ha położonych w O., N. i Ł. oraz z lokalu mieszkalnego położonego w W. stanowiących po orzeczeniu rozwodu współwłasność jej i byłego męża R. C. poprzez przyznanie jej prawa wyłącznego posiadania i korzystania z nieruchomości rolnych położonych w O. o łącznej powierzchni (...) ha, a R. C. – prawo wyłącznego posiadania i korzystania z pozostałych nieruchomości. W uzasadnieniu wnioskodawczyni podała, że od trzech lat toczy się w tut. Sądzie sprawa o podział majątku wspólnego jej i byłego męża. Wnioskodawczyni jest pozbawiona przez byłego męża zarówno możliwości sprawowania zarządu nieruchomościami wspólnymi, jak i otrzymywania jakiejkolwiek części dochodu z tego majątku. Utrzymuje się z alimentów od byłego męża w nominalnej kwocie 1.000 zł miesięcznie, przy czym realnie komornik przekazuje jej kwotę 400 zł miesięcznie.

Uczestnik R. C. wniósł o oddalenie wniosku o podział nieruchomości quoad usum. Wskazał, że na nieruchomości położonej w Ł./N. nie prowadzi już działalności gospodarczej (gorzelni), a areał ziemi uprawnej jest zbyt mały, by pozwolił mu pokryć wszystkie zobowiązania związane z gospodarstwem rolnym, opłacać składki KRUS za była żonę (co dotychczas czyni) oraz wypłacać byłej żonie alimenty. Wskazał, że on sam aktualnie utrzymuje się z renty chorobowej w kwocie ok. 1.000 zł netto miesięcznie.

Sąd ustalił, co następuje:

Od trzech lat jest w tut. Sądzie w toku sprawa pomiędzy byłymi małżonkami C. o podział majątku wspólnego (...). W ramach tej sprawy prawomocnie oddalono wniosek o zabezpieczenie roszczenia poprzez przyznanie D. C. na czas trwania postępowania prawa wyłącznego posiadania, zarządu i pobierania pożytków z gospodarstwa rolnego położonego w O. o łącznej powierzchni (...) ha. W odrębnej sprawie toczącej się przed Sądem Rodzinnym przyznano natomiast D. C. jeszcze w trakcie trwania małżeństwa alimenty od męża w kwocie (...) zł miesięcznie (fakty znane sądowi z urzędu, niekwestionowane przez strony).

W sierpniu 2013r. R. C. zaniechał osobistego prowadzenia wspólnego gospodarstwa rolnego oraz zlikwidował działalność gospodarczą w postaci prowadzenia gorzelni. Wszystkie nieruchomości oddał w dzierżawę. W poddzierżawę oddał również ziemię dzierżawioną przez siebie od Parafii rzymsko-katolickiej w N.. Czynsz dzierżawny wynosił 2.000 zł rocznie z 1 ha ziemi, a łącznie oddał w dzierżawę i poddzierżawę 300 ha ziemi zarówno stanowiącej dorobek małżonków, jak i dzierżawionej od Agencji Nieruchomości Rolnych i innych podmiotów. Umowy dzierżawy nie były zawierane na piśmie, a czynsz dzierżawny był zawsze płacony gotówka do rąk R. C.. Uczestnik nigdy nie podzielił się z byłą żoną żadną kwotą uzyskaną jako czynsz dzierżawny. Pieniądze te przeznaczył głównie na spłatę zadłużeń w bankach. Na rok 2019 jest umówiony na dzierżawę gruntów ze swoim siostrzeńcem S. O.. R. C. wyprzedał część maszyn rolniczych. Zlikwidował hodowlę zwierząt. Budynek po byłej gorzelni oddał w dzierżawę w zamian za nakłady, jakie dzierżawca J. B. zobowiązał się poczynić w celu przystosowania budynku do hodowli trzody chlewnej. Z powodu braku zgłoszenia prac remontowych do nadzoru budowlanego R. C. ukarano grzywną administracyjną. Z kolei nienależnie pobrane przez R. C. dopłaty unijne w kwocie ponad 230.000 zł musi on zwrócić, ponadto został za ich wyłudzenie ukarany wyrokiem tut. Sądu w sprawie (...). Od 2016r. R. C. otrzymuje rentę chorobową w kwocie ok. 1.000 zł netto miesięcznie, z której komornik potrąca alimenty zasądzone na żonę. Mieszka w W. w nieruchomości przy ul. (...), co do której cały czas jest w toku sprawa z powództwa D. C. o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym (dowód: zeznania świadków: K. C. i D. I. oraz zeznania stron – nagranie rozprawy z 20 listopada 2018r. od 00:03:40 do 01:01:15 i od 00:50:04 do 01:51:26, wydruk treści księgi wieczystej (...) – k.19-22, informacja z (...) k.35, fakt ukarania w sprawie (...)znany sądowi z urzędu).

D. C. od wielu lat mieszka sama we wspólnej nieruchomości zabudowanej domem mieszkalnym położonej w O.. Ma (...) lata. Jej jedynym źródłem utrzymania są alimenty od męża, które od lipca 2018r. ściąga komornik w kwocie jedynie 400 zł miesięcznie. Wnioskodawczyni ma wykształcenie rolnicze i praktykę w gospodarstwie rolnym. Jest zdecydowana prowadzić gospodarstwo rolne w O. przy pomocy znajomego rolnika. Wnioskodawczyni wraz z dwojgiem rodzeństwa odziedziczyła po rodzicach udział w 1-hektarowej nieruchomości rolnej położonej w R.. Z tego tytułu nie osiąga dochodów, nie dokonano działu spadku po rodzicach (dowód: zeznania wnioskodawczyni – nagranie rozprawy z 20 listopada 2018r. od 00:50:04 do 01:51:26).

Jedyny syn stron zginął w wypadku komunikacyjnym (bezsporne).

Sąd zważył, co następuje:

Sąd dał wiarę zeznaniom świadków co do faktów, że tylko z R. C. zawierali oni umowy dzierżawy i tylko jemu uiszczali czynsz dzierżawny, same umowy były ustne, a zapłata czynszu dzierżawnego następowała gotówką do rąk R. C.. Uczestnik zresztą faktom tym nie zaprzeczał, powoływał się jedynie na znaczne obciążenia związane z gospodarstwem, które uniemożliwiają mu dzielenie się dochodem z wnioskodawczynią.

Sąd dał wiarę zeznaniom stron w takim zakresie, w jakim nie były z sobą sprzeczne. Z zeznań tych przebija ogromna wzajemna niechęć, a nawet wrogość byłych małżonków do siebie, co w ocenie Sądu całkowicie uniemożliwia osiągniecie jakiegokolwiek porozumienia między nimi co do wspólnego prowadzenia gospodarstwa rolnego.

Sąd dał wiarę treści dokumentów oraz kopii dokumentów dołączonych do akt albowiem ich treść nie była kwestionowana w toku postępowania.

Utrwalona linia orzecznicza Sądu Najwyższego, poczynając od uchwały pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 28 września 1963 r. - wytyczne w sprawie stosowania przepisów art. 78, 82-85 i 90 prawa rzeczowego - III CO 33/62 (OSNC 1964, nr 2, poz. 22) wskazuje, że możliwy jest zarówno procesowy jak i nieprocesowy tryb postępowania w sprawie o umożliwienie współwłaścicielowi przez pozostałych współwłaścicieli korzystania z rzeczy wspólnej. Właściwy rodzaj postępowania zależy od charakteru rzeczy wspólnej. Współwłaściciel, który nie wszedł w posiadanie rzeczy wspólnej lub utracił jej posiadanie, może dochodzić w procesie przeciwko współwłaścicielowi zabraniającemu mu korzystania z rzeczy wspólnej roszczenia o dopuszczenie do współposiadania rzeczy wspólnej w całości w takim zakresie, jaki nie wyłącza takiego samego posiadania innych współwłaścicieli, tylko wtedy, gdy ze względu na charakter rzeczy wspólnej możliwe jest korzystanie z niej przez każdego współwłaściciela niezależnie od korzystania przez pozostałych współwłaścicieli. Jeżeli natomiast ze względu na charakter danej rzeczy wspólne wykonywanie jej posiadania zakłada zgodne współdziałanie zainteresowanych, współwłaściciel, który nie wszedł w posiadanie tej rzeczy lub utracił jej posiadanie, może domagać się jedynie wydania przez sąd w postępowaniu nieprocesowym na podstawie przepisów o zarządzie rzeczą wspólną postanowienia orzekającego o podziale rzeczy do korzystania, przy czym z postanowieniem tej treści powinien się łączyć stosowny nakaz pozwalający na wyegzekwowanie tego postanowienia.

Ponieważ przepisy, których dotyczyła powoływana uchwała, mają swoje odpowiedniki w kodeksie cywilnym (art. 78 prawa rzeczowego w art. 195 k.c., art. 82-85 prawa rzeczowego w art. 199-204 k.c., a art. 90 prawa rzeczowego w art. 206 k.c.), uchwała ta zachowała aktualność po wejściu w życie kodeksu cywilnego.

Kontynuacją tej linii orzecznictwa na gruncie kodeksu cywilnego jest m.in. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 2007 r. III CZP 94/07, w której ponownie szczegółowo przeanalizowano różne formy władania rzeczą pozostającą we współwłasności (bezpośrednie i wspólne z pozostałymi współposiadaczami posiadanie i korzystanie z całej rzeczy, bezpośrednie i wyłączne posiadanie oraz korzystanie z wydzielonej części rzeczy tj. podział quoad usum, pośrednie posiadanie i korzystanie z całej rzeczy przez pobieranie pożytków cywilnych) i w konsekwencji potwierdzono, iż: „ W istniejącym stanie prawnym możliwość orzekania przez sąd o podziale quoad usum na podstawie przepisów o zarządzie rzeczą wspólną stanowi optymalne rozwiązanie problemu ochrony sądowej współwłaściciela wyzutego z posiadania oraz w inny sposób naruszonego w swym prawie przez pozostałych współwłaścicieli w przypadkach, w których wykonywanie posiadania wspólnej rzeczy wymaga współdziałania wszystkich zainteresowanych. Ze względu na znaczenie, jakie sądowy podział quoad usum ma dla ochrony współwłaścicieli we wspomnianych przypadkach, należy przyjąć, zgodnie z dotychczasową linią orzecznictwa, że gdy wykonywanie posiadania wspólnej rzeczy wymaga współdziałania wszystkich zainteresowanych, z wnioskiem do sądu o podział quoad usum może wystąpić, tak jak z wnioskiem dotyczącym czynności zwykłego zarządu, każdy ze współwłaścicieli (art. 201 zdanie drugie k.c.).”

Podział quoad usum polega na tym, że każdy ze współwłaścicieli otrzymuje do wyłącznego użytku fizycznie wydzieloną część nieruchomości wspólnej. Dokonanie takiego podziału nie jest zniesieniem współwłasności nieruchomości i nie zmienia w żadnym stopniu stosunków własnościowych, a jedynie wywołuje skutki prawne w sferze obligacyjnej. Z tego też powodu, w ocenie sądu orzekającego, możliwość dokonania takiego podziału nie podlega ograniczeniom zawartym w ustawie z 11 kwietnia 2003r. o kształtowaniu ustroju rolnego (t.j.

Dz. U. z 2018 r. poz. 1405 z późn.zm.).

W przypadku wystąpienia przez któregokolwiek ze współwłaścicieli z żądaniem podziału rzeczy quoad usum koniecznym jest ustalenie w pierwszej kolejności przez sąd, czy jest możliwym w okolicznościach faktycznych konkretnej, indywidualnej sprawy dokonanie takiego podziału do użytkowania. Orzeczenie o żądanym podziale będzie możliwe bowiem jedynie wówczas, gdy sąd na podstawie przeprowadzonego postępowania dowodowego ustali w sprawie, że możliwe jest rozłączne korzystanie przez poszczególnych współwłaścicieli z wydzielonych fizycznie części rzeczy wspólnej.

Na gruncie niniejszej sprawy należy stwierdzić, że gospodarstwo rolne stron w sposób naturalny, poprzez jego usytuowanie ale też i charakter poszczególnych działek, dzieli się na dwie odrębne części: grunty orne położone w O. o pow. (...) ha i kompleks budynków gospodarczych wraz z łąkami i niewielkim obszarem ziemi ornej położony w N. i Ł. o pow. (...) ha. Od kilku lat R. C. nie prowadzi osobiście działalności rolniczej na swoim gospodarstwie, lecz grunty i budynki wydzierżawia z pominięciem stanowiska współwłaścicielki. Wobec płacenia czynszów przez dzierżawców nie na konto, lecz do rąk R. C. i wobec braku pisemnych umów dzierżawy nie da się ustalić rzeczywistych dochodów z tego tytułu, jak również byłoby nieegzekwowalne nakazanie R. C. przekazywanie połowy czystego dochodu do rąk współwłaścicielki D. C.. D. C. wyraziła zdecydowanie wolę osobistego prowadzenia gospodarstwa rolnego z pomocą znajomego rolnika. Zdaje sobie ona sprawę z trudności i obciążeń z tym związanych. R. C. zadeklarował udostępnienie jej maszyn, które jeszcze są w jego posiadaniu. W ocenie sądu w niniejszej sprawie współwłaścicielowi należy umożliwić bezpośrednie korzystanie z rzeczy, zwłaszcza iż deklaruje, że korzystanie to będzie zgodne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tej rzeczy. Na wypadek niepowodzenia w osobistym prowadzeniu gospodarstwa, uczestniczka może również wydzierżawić grunty przyznane jej quoad usum, co spowoduje jedynie powrót do statusu, jakie grunty te mają aktualnie, pozostając pod zarządem R. C.. W perspektywie należy też pamiętać, że rozwiązane przyjęte w niniejszym postanowieniu ma charakter tymczasowy, do momentu prawomocnego zakończenia sprawy o podział majątku wspólnego.

Z tych względów na podstawie art.206 kc postanowiono jak w pkt. 1 i 2 postanowienia.

Orzeczenie o kosztach ma oparcie w treści art.520§1 kpc.

SSR Hanna Woźniak

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

Sędzia: